Rotawirusy – objawy. Jak można się zarazić?

Szacuje się, że w Polsce z powodu rotawirusa choruje ok. 200 tys. osób rocznie. Wywołana przez niego infekcja, zwana potocznie grypą żołądkową, ma gwałtowny przebieg i często prowadzi do odwodnienia. W grupie ryzyka znajdują się przede wszystkim dzieci do 5. roku życia, a większość niemowląt wymaga leczenia szpitalnego. Ten drobnoustrój jest bardzo zaraźliwy i zakażenie jednej osoby skutkuje przeważnie chorobą wszystkich domowników.

Rotawirusy – co to takiego?

Rotawirusy to drobnoustroje o kulistym kształcie, które należą do rodziny Reoviridae. Wyróżnia się 7 grup od A do G, przy czym najczęstszą przyczyną zakażenia są grupy A, B i C. Zakażenie prowadzi do tzw. grypy żołądkowej, czyli infekcji o wyjątkowo ostrym przebiegu. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) w ciągu roku na świecie dochodzi nawet do 111 mln zakażeń, w Europie do ok. 3 mln, a w Polsce liczba ta wynosi ok. 200 tys. W grupie ryzyka znajdują się przede wszystkim małe dzieci w wieku do 5 lat. Szacuje się, że każdego roku z powodu zakażenia tym drobnoustrojem na świecie umiera ponad 500 tys. dzieci i niemowląt. Zdecydowana większość najmłodszych pacjentów – aż 90% – wymaga leczenia szpitalnego.

Rotawirusy – jak dochodzi do zakażenia?

Jeśli jeden z domowników zarazi się rotawirusem, infekcja zazwyczaj szybko przenosi się na pozostałych członków rodziny. Ten wyjątkowo zaraźliwy drobnoustrój najczęściej atakuje zimą lub wczesną wiosną, gdy wiele osób narzeka na obniżenie odporności. Rotawirusy przenoszone są przede wszystkim drogą kropelkową – wystarczy, że zakażona osoba w pobliżu kicha lub kaszle. Inną drogą zakażenia są brudne ręce – być może dlatego grypa żołądkowa szerzy się przede wszystkim wśród dzieci, które jeszcze nie opanowały zasad higieny. Co ważne, rotawirus jest nie tylko zaraźliwy, ale także niezwykle odporny na warunki zewnętrzne. Na nieumytych rękach pozostaje przez kilka godzin, natomiast na przedmiotach (zabawkach, meblach) potrafi przetrwać nawet kilka tygodni. W praktyce oznacza to, że dziecko może zarazić się poprzez dotykanie zabawek, którymi wcześniej bawił się nosiciel wirusa.

Rotawirusy – objawy u dzieci

U dzieci do 5. roku życia zakażenie rotawirusem wiąże się z szeregiem bardzo uciążliwych i zarazem groźnych objawów. Należą do nich:

ostra biegunka;
częste wymioty;
niepokój, płaczliwość;
wysoka gorączka (do 39°C);
śluz w kale;
brak apetytu.

W przypadku małych dzieci zakażenie ma wyjątkowo ostry przebieg i może szybko doprowadzić do zaburzenia gospodarki elektrolitowej i odwodnienia organizmu. Odwodnione niemowlę nie moczy pieluszek, płacze bez łez, ma zapadnięte ciemię, a jego skóra po zebraniu w fałdkę nie wraca od razu do poprzedniego stanu. Brak odpowiednio szybkiej reakcji może prowadzić do poważnych powikłań w postaci kwasicy, a nawet do śmierci małego pacjenta.

Objawy zakażenia rotawirusem u dorosłych

Zakażenie rotawirusem u osób dorosłych ma znacznie łagodniejszy przebieg niż u dzieci. Jeśli do niego dojdzie, również można spodziewać się podwyższonej temperatury ciała, biegunki, wymiotów, bólu mięśni, utraty apetytu oraz ogólnego osłabienia organizmu. U niektórych osób objawy są na tyle łagodne, że łatwo pomylić tę infekcję ze zwykłym zatruciem pokarmowym. Aby przekonać się, jaka jest przyczyna dolegliwości, wykonaj badania na obecność rotawirusa w kale. Warto zwrócić uwagę, że w przypadku seniorów, którzy ukończyli 65. rok życia, objawy mogą być nasilone, a grypa żołądkowa często wymaga hospitalizacji.

Rotawirus – ile trwa choroba, którą wywołuje?

Choroba wywołana przez rotawirusy to tzw. grypa żołądkowa. Rozwija się od 1 do 4 dni od momentu zakażenia. Stan zapalny żołądka i jelit trwa zazwyczaj od 4 do 10 dni. W skrajnych przypadkach może się ono przedłużyć do kilku tygodni, a dzieje się to zazwyczaj wtedy, gdy osoba chora nie podejmuje leczenia objawowego lub jej organizm ma wyjątkowo niską odporność. Zazwyczaj objawy ustępują samoistnie i dochodzi do całkowitego wyleczenia.

Rotawirus – jak przebiega leczenie?

Leczenie infekcji wywołanej przez rotawirusy ma charakter objawowy, tzn. osoba chora nie dostaje środków przeciwwirusowych, a jedynie preparaty na obniżenie gorączki czy zahamowanie biegunki. Ważną rolę w procesie zdrowienia odgrywa także odpowiednie nawadnianie – dorośli muszą przyjmować większe ilości płynów, natomiast niemowlętom i małym dzieciom trzeba zazwyczaj podać kroplówkę, która zapobiega groźnym konsekwencjom odwodnienia organizmu. Dzieci i seniorzy często wymagają hospitalizacji, natomiast w przypadku dorosłych pacjentów leczenie może odbywać się w warunkach domowych.

Szczepienie i profilaktyka przeciw rotawirusom

Jeszcze do niedawna szczepienie przeciw rotawirusom było zalecane, ale od 2021 r. znalazło się na liście obowiązkowych (i zarazem bezpłatnych) szczepień ochronnych. Pierwsza dawka powinna zostać podana najpóźniej do 12. tygodnia życia, a ostatnia (trzecia) przed ukończeniem 24. tygodnia. Szczepionka jest aplikowana w formie doustnej i polega na spożyciu żywych rotawirusów, na które organizm dziecka musi się uodpornić. Po szczepieniu należy więc zachować szczególną ostrożność – nie całować dziecka w okolicach ust po podaniu preparatu i nie zapominać o myciu rąk po każdej zmianie pieluszki.

Szczepienie na rotawirusa to praktyka, którą można stosować jedynie w przypadku niemowląt. Do tej pory nie opracowano środka, który można byłoby podać starszym dzieciom lub dorosłym. W przypadku tych dwóch grup zalecane są rutynowe działania profilaktyczne, takie jak:

dokładne mycie rąk po powrocie do domu i po kontakcie z innymi osobami;
unikanie przebywania w towarzystwie osób, które kaszlą i kichają. Nawet jeśli na pierwszy rzut oka wydają się po prostu przeziębione, mogą być nosicielami rotawirusa;
rezygnacja z odwiedzin u znajomych, którzy walczą z rotawirusem. Wszystkie sprawy – nawet bardzo pilne – należy załatwiać telefonicznie lub online.

Warto zaszczepić najmłodszych członków rodziny, którzy mogą przynieść rotawirusa z przedszkola lub żłobka.

Autor: Marta Drzazga

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia

A. Goździcka-Józefiak, Wirusologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2019.
M. Wróblewska i in., Choroby wirusowe w praktyce klinicznej, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2017.
Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego, Chrońmy dzieci przed biegunką rotawirusową, https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/chronmy-dzieci-przed-biegunka-rotawirusowa (dostęp z 13.12.2022).

Oceń artykuł