Liszaj płaski jamy ustnej to choroba charakteryzująca się zazwyczaj zmianami wrzodziejącymi, zanikowymi i siateczkowymi, bólem oraz pieczeniem. Etiologia choroby pozostaje nieznana, ale najprawdopodobniej ma ona związek z funkcjonowaniem układu immunologicznego.
Liszaj płaski jest stosunkowo często występującą, przewlekłą chorobą zapalną skóry i błon śluzowych. W przypadku błon śluzowych choroba rozwinąć się może w okolicy narządów intymnych, oka lub jamy ustnej. Sprawdź, jakie są objawy liszaja płaskiego jamy ustnej oraz w jaki sposób można je łagodzić.
Co to jest liszaj płaski jamy ustnej?
Liszaj płaski jamy ustnej to jedna z kilku postaci choroby zapalnej, która rozwija się również w obrębie skóry i płytek paznokciowych. Etiologia i patogeneza liszaja płaskiego pozostają jak dotąd nie w pełni poznane. Specjaliści wskazują na możliwe autoimmunologiczne podłoże choroby. Głównym rodzajem komórek, jakie budują naciek zapalny w przebiegu liszaja płaskiego jamy ustnej, są komórki T. Lokalizują się one w blaszce właściwej w okolicy nabłonka i są przyczyną rozerwania błony podstawnej, która oddziela nabłonek od tkanki łącznej.
Do niewłaściwej reakcji organizmu predysponować mogą: antygeny wirusowe (podkreśla się zwłaszcza udział wirusa zapalenia wątroby typu C – u chorych na liszaj płaski zakażenie wirusem HCV jest około 5 razy częstsze niż w populacji ogólnej) i bakteryjne, jony metali, leki, czynniki fizyczne, czynniki emocjonalne, takie jak stres i niepokój. Rzadkie przypadki rodzinnego występowania liszaja płaskiego sugerują, że do rozwoju choroby przyczyniają się czynniki genetyczne.
U kogo rozwija się liszaj płaski jamy ustnej?
Liszaj płaski jamy ustnej stwierdzany jest zwłaszcza wśród osób leczonych stomatologicznie i o obniżonej odporności organizmu. Choroba ta nieco częściej obserwowana jest w populacji kobiet niż mężczyzn, w stosunku 1,4 : 1 lub 2 : 1. Specjaliści zwracają uwagę na jej częstsze występowanie wśród kobiet pozostających pod opieką ginekologiczną. Rzadko stwierdza się liszaja płaskiego jamy ustnej w populacji pediatrycznej.
Opisano częstsze współwystępowanie chorób o podłożu autoimmunologicznym, w tym m.in.: łysienia plackowatego, cukrzycy, pierwotnej marskości wątroby, miastenii, tocznia rumieniowatego, wrzodziejącego zapalenia jelita grubego u chorych na liszaj płaski w porównaniu z osobami z populacji ogólnej. Możliwy jest wpływ niektórych leków (m.in. leków na nadciśnienie tętnicze, niesteroidowych leków przeciwzapalnych, leków moczopędnych) na powstanie liszaja płaskiego jamy ustnej.
Jakie są objawy liszaja płaskiego jamy ustnej?
Objawy liszaja płaskiego jamy ustnej w większości przypadków lokalizują się obustronnie na błonie śluzowej policzków. Nie są spotykane na podniebieniu. U około połowy chorych stwierdza się pojedyncze wykwity, a u podobnej liczby zmiany mnogie. Liszaj płaski błon śluzowych przyjmuje sześć różnych odmian morfologicznych: siateczkowatą, tarczowatą, zanikową, grudkową, nadżerkową i pęcherzową. W jamie ustnej najczęściej obserwowana jest postać siateczkowata. Charakteryzuje się ona drzewkowatym układem grudek, białych linii i blaszek (tzw. białą siateczką Wickhama).
Drugą co do częstości postacią chorobową liszaja płaskiego jamy ustnej jest postać zanikowo-nadżerkowa. Typowe jest dla niej występowanie nadżerek, zmian wrzodziejących i pęcherzy. Towarzyszący im piekący ból może być prowokowany kwaśnymi, ostrymi lub gorącymi pokarmami. Objawy chorobowe mogą powodować trudności w posilaniu się i zaburzać relacje seksualne. U 80% chorych obserwowane jest złuszczające zapalenie dziąseł. Liszaj płaski jamy ustnej w znaczący sposób wpływa na jakość życia i komfort psychiczny chorych. Możliwe są również przypadki bezobjawowe lub skąpoobjawowe, ograniczające się do pieczenia lub drętwienia.
Liszaj płaski jamy ustnej a ryzyko nowotworu
Badacze zwracają uwagę, że liszaj płaski jamy ustnej może stanowić stan przednowotworowy. W badaniach potwierdzono istotne statystycznie ryzyko rozwoju raka kolczystokomórkowego. Do transformacji nowotworowej liszaja płaskiego dochodzi w 0,4–5,3% przypadków. Literatura przedmiotu donosi o przypadkach zajęcia także przełyku.
Rozpoznanie liszaja płaskiego jamy ustnej
Rozpoznanie liszaja płaskiego stawiane jest zwykle na podstawie obrazu klinicznego. Biorąc pod uwagę związek między liszajem płaskim a zakażeniem wirusem zapalenia wątroby typu C, zaleca się oznaczenie miana przeciwciał przeciwko HCV. Niewskazane są rutynowe badania przesiewowe w kierunku innych chorób o podłożu immunologicznym, chyba że zaobserwuje się wskazujące na nie objawy. Z uwagi na zbliżony obraz kliniczny liszaja płaskiego jamy ustnej powinno się różnicować m.in. z leukoplakią, kandydozami (grzybicami), pemfigoidem, erytroplakią, wykwitami polekowymi. W tym celu lekarz może skierować na dodatkowe badania, np. na oznaczenie autoprzeciwciał swoistych w stosunku do antygenów błony podstawnej, które przydatne jest w diagnostyce pęcherzowych chorób podnaskórkowych.
Leczenie liszaja płaskiego jamy ustnej
Nie ma leczenia przyczynowego liszaja płaskiego jamy ustnej. Postępowanie opiera się przede wszystkim na farmakoterapii. Podstawowe leczenie polega na zastosowaniu kortykosteroidów miejscowych. Alternatywne metody stanowią: leki immunosupresyjne, preparaty aloesu, zielonej herbaty, kwas hialuronowy, witaminy A, E, leki przeciwzapalne, leki osłaniające, retinoidy. Glikokortykosteroidy doustne zaleca się w liszaju płaskim nadżerkowym w przypadku braku odpowiedzi na glikokortykosteroidy stosowane miejscowo lub jako terapię pierwszego rzutu w ciężkich postaciach przebiegających z zaburzeniami w przełykaniu. Wspomagającą rolę odgrywa laseroterapia i terapia fotodynamiczna. Chorym zaleca się łagodną dietę i wykluczenie z jadłospisu czynników drażniących, m.in. ostrych przypraw, oraz łagodną higienę jamy ustnej. W przypadku zmian opornych na leczenie powinno się rozważyć przeprowadzenie biopsji w celu wczesnego wykrycia dysplazji lub raka kolczystokomórkowego. Prawdopodobieństwo samoistnego ustąpienia zmian jest małe. Szacuje się je na około 2,5%.
Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska
Bibliografia
- J. Borba Filla i wsp., Leczenie objawowego liszaja płaskiego jamy ustnej: przegląd literatury, „Polski Przegląd Otorynolaryngologiczny” 2016, t. 5, nr 1, s. 30–35.
- L. Le Cleach, O. Chosidow, Liszaj płaski, „Dermatologia po Dyplomie” 2012, t. 3, nr 5, s. 5–16.
- A. Walter, A. Starzyńska, Diagnostyka stanów przedrakowych błony śluzowej jamy ustnej, „Forum Medycyny Rodzinnej” 2016, t. 10, nr 1, s. 19–24.
Lamblioza – przyczyny, objawy, leczenie Poprzedni wpis 