Witamina A odgrywa bardzo ważną rolę w organizmie człowieka. To właśnie temu składnikowi zawdzięczasz piękne włosy, skórę i paznokcie. Element ten poprawia odporność, zmniejsza ryzyko występowania miażdżycy, a także reguluje poziom cholesterolu. Stosuje się go w leczeniu trądziku oraz innych dolegliwości skórnych. Nadmiar witaminy A może mieć jednak przykre konsekwencje dla zdrowia – powoduje ból stawów i zaburza pracę wątroby.
Jaka jest rola witaminy A w organizmie człowieka?
„Witamina A” to nazwa, pod którą kryją się takie związki chemiczne, jak retinol czy beta-karoten. Składnik ten odpowiada za dobrą kondycję skóry – dzięki niemu zachowuje ona sprężystość, naskórek regeneruje się prawidłowo, a trądzik można wyleczyć znacznie szybciej. Za sprawą witaminy A w skórze powstaje barwnik zwany melaniną – zawdzięczasz mu zdrowy kolor skóry i redukcję przebarwień. Po ten dobroczynny element sięgają osoby, które zmagają się z problemem łamliwych oraz matowych paznokci. Jednak rola retinolu i beta-karotenu nie ogranicza się wyłącznie do wspierania urody. Warto wspomnieć, że mają one także pozytywny wpływ na poziom cholesterolu we krwi, a w dalszej perspektywie zapobiegają rozwojowi choroby cywilizacyjnej, jaką jest miażdżyca. Oprócz tego dzięki nim wzrasta odporność, a ryzyko rozwoju niektórych nowotworów znacznie spada. Wobec tych wszystkich zalet trudno sobie wyobrazić, aby witamina A miała jakikolwiek negatywny wpływ na zdrowie.
Gdzie można znaleźć witaminę A?
Zanim sięgniesz po suplement diety lub preparat witaminowy, dowiedz się, w jakich produktach spożywczych znajduje się cenna witamina A. Są to składniki często używane w kuchni europejskiej i łatwo dostępne. Możesz przyrządzić z nich smaczne dania na każdą porę dnia. Do najważniejszych naturalnych źródeł witaminy A zaliczamy mleko, sery i żółtka. Składnik ten znajdziesz także w wielu warzywach i owocach. Należą do nich:
- szpinak;
- sałata;
- bataty;
- brokuły;
- marchew;
- jarmuż;
- dynia;
- pomidory;
- śliwki;
- brzoskwinie;
- morele;
- wiśnie;
- arbuzy;
- melony;
- pomarańcze.
Pamiętaj, że witaminę A możesz znaleźć również w tranie. Jeśli masz alergię na wymienione pokarmy, w porozumieniu z lekarzem sięgnij po suplement diety.
Czy witaminę A da się przedawkować?
Witaminy dzielimy na dwie kategorie – rozpuszczalne w wodzie oraz rozpuszczalne w tłuszczach. Pierwsze są wydalane z organizmu wraz z moczem, dlatego trudno je przedawkować. Natomiast nadmiar składników zaliczanych do drugiej grupy zalega w tkankach i nie jest łatwo pozbyć się go z organizmu. Witamina A – podobnie jak D, E i K – rozpuszcza się w tłuszczach, dlatego można nabawić się przykrych objawów jej przedawkowania. Jest to możliwe, jeśli jadłospis zawiera dużo potraw bogatych w ten składnik, a Ty dodatkowo przyjmujesz suplement diety. W takiej sytuacji winnym najczęściej okazuje się źle dobrany preparat multiwitaminowy.
Jak uniknąć nadmiaru witaminy A? Poznaj dzienne normy spożycia
Witamina A odgrywa znaczącą rolę w prawidłowym funkcjonowaniu ludzkiego organizmu, jednak zapotrzebowanie na ten składnik wcale nie jest tak duże. W literaturze fachowej wyraża się je w mikrogramach (mcg), czyli w jednostce mniejszej niż 1 mg – 1000 mcg to 1 mg witaminy A. Aby nie doświadczyć konsekwencji przedawkowania tego składnika, poznaj normy dziennego spożycia. Różnią się one w zależności od płci i wieku. Oto dzienne zakresy referencyjne:
- dla niemowląt do 6. miesiąca życia – 400 mcg;
- dla niemowląt od 6. miesiąca do ukończenia 1. roku życia – 500 mcg;
- dla dzieci od 1. do 3. roku życia – 300 mcg;
- dla dzieci od 4. do 8. roku życia – 400 mcg;
- dla dzieci od 9. do 13. roku życia – 600 mcg;
- dla chłopców w wieku 14–18 lat – 900 mcg;
- dla dziewcząt w wieku 14–18 lat – 700 mcg;
- dla dorosłych kobiet – 700 mcg;
- dla kobiet w ciąży – 750–770 mcg;
- dla kobiet karmiących piersią – 1200–1300 mcg;
- dla dorosłych mężczyzn – 900 mcg;
- dla seniorów – 700–900 mcg [1].
Wyraźnie widać, że zapotrzebowanie na witaminę A rośnie wraz z wiekiem, a najbardziej potrzebują jej kobiety w okresie karmienia piersią. Większych dawek wymagają też niemowlęta, bo retinol i beta-karoten mają ogromne znaczenie dla rozwoju w pierwszym roku życia.
Jak się objawia nadmiar witaminy A?
Mimo wielu zalet witaminy A jej nadmiar negatywnie wpływa na zdrowie. Do najczęstszych symptomów, które świadczą o przedawkowaniu, należą: drażliwość, ból głowy, ból mięśni, nudności, zaburzenia w funkcjonowaniu wątroby. Objawy te nie są charakterystyczne i łatwo pomylić je z innymi dolegliwościami, dlatego lekarze zwracają szczególną uwagę na takie aspekty, jak zmiany skórne w kolorze żółtym lub zaburzenia miesiączkowania.
Nadmiar witaminy A – jakie badania należy zrobić?
Objawy przedawkowania witaminy A nie zawsze da się rozpoznać wyłącznie na podstawie wywiadu lekarskiego. Każdy doświadcza czasem bólu głowy, jest rozdrażniony lub skarży się na dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Aby znaleźć przyczynę problemu, lekarz zleca ogólne badania krwi i moczu. Oprócz nich możesz wykonać szczegółowe badanie stężenia witaminy A w surowicy krwi. Da ono pełen obraz sytuacji i pokaże, czy w Twojej diecie nie trzeba wprowadzić zmian.
Dla kogo przeznaczona jest suplementacja witaminy A?
Do suplementacji witaminy A należy podchodzić z rozwagą. Preparaty witaminowe z dużą ilością tego składnika powinny przyjmować przede wszystkim osoby, które nie mogą dostarczyć go wraz z pożywieniem (np. alergicy). Witamina A w postaci suplementu diety przyda się mamom karmiącym. Jeśli nie zaliczasz się do wymienionych grup, staraj się czerpać ten drogocenny element z naturalnych źródeł, a wszelkie formy suplementacji stosuj w porozumieniu z lekarzem.
Autor: Marta Drzazga
Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian
Bibliografia
- E. Rychlik i in., Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie, https://www.pzh.gov.pl/wp-content/uploads/2020/12/Normy_zywienia_2020web-1.pdf (dostęp z 25.05.2022).
- J. Dąbrowski, Witaminy i minerały, Wydawnictwo Adamascenicum, Warszawa 2017.
- K. Świątkowska i in., Jedz mądrze. Fakty i mity o zdrowym odżywianiu, Wydawnictwo Buchmann, Warszawa 2021.
