Czy w okresie menopauzy można zajść w ciążę?

Menopauza jest dosyć trudnym etapem w życiu kobiety. Ustępuje miesiączka, pojawiają się wahania nastrojów i nieodwracalne zmiany w ciele. Średni wiek, gdy pojawiają się pierwsze objawy, to około 50 lat. Cały proces może trwać nawet do kilku lat. Choć kobieta ma w tym czasie ograniczoną rezerwę jajnikową, brak antykoncepcji może wiązać się z ryzykiem zajścia w ciążę.

Wraz z wiekiem zdolności rozrodcze kobiet maleją, przez co po 35. roku życia jest coraz trudniej zajść w ciążę. Niemniej jednak płodność oraz przekwitanie to sprawy bardzo indywidualne. Wszystko zależy od genetyki, stylu życia i diety, a także pochodzenia i miejsca zamieszkania. Menopauza dotyka większość kobiet tuż po 50. roku życia i jej etapy potrafią trwać nawet kilka lat. Czy w tym samym czasie można zajść w ciążę? Jak zbadać rezerwę jajnikową?

Czym jest menopauza?

Menopauza, inaczej przekwitanie lub klimakterium, jest okresem w życiu kobiety, który następuje po zakończeniu miesiączkowania. W potocznym nazewnictwie o menopauzie mówi się jako o ostatniej miesiączce. Średni wiek menopauzalny w Polsce to około 50 lat. Jest to naturalny etap zachodzący w organizmie kobiety. Przed jego rozpoczęciem hormony muszą znaleźć nowy stan równowagi. Ciało ulega zmianom, ponieważ jajniki produkują mniej estrogenów – żeńskich hormonów.

Menopauza składa się z trzech etapów:

perimenopauzy, czyli okresu przedmenopauzalnego – to czas między pełną płodnością kobiety a jej ostatnią miesiączką, gdy zaczyna spadać aktywność jajników;
menopauzy – dnia wystąpienia ostatniego krwawienia;
postmenopauzy – to czas, kiedy stabilizują się hormony i organizm przestaje uwalniać komórki jajowe zdolne do zapłodnienia.

W okresie przedmenopauzalnym kobieta może odczuwać dolegliwości zarówno fizyczne, jak i psychiczne.

Do powszechnych objawów należą:

nieregularne miesiączkowanie,
nagłe uderzenia gorąca i silne pocenie,
uczucie zmęczenia,
bóle mięśni i stawów,
kołatanie serca,
bóle i zawroty głowy,
bolesność piersi,
wrażliwa i sucha skóra
łamanie i wypadanie włosów,
trudności ze snem,
uczucie dyskomfortu podczas stosunku seksualnego,
zmiany nastroju,
zmniejszony popęd płciowy.

Jak długo trwa taki stan? Czas występowania oraz nasilenie objawów menopauzy to bardzo indywidualne kwestie. Dolegliwości zazwyczaj zaczynają się na kilka miesięcy lub kilka lat przed ostatnią miesiączką, a utrzymują się nawet do kilku lat po niej.

Premenopauza a ciąża

Premenopauza jest okresem poprzedzającym menopauzę, podczas którego mają miejsce charakterystyczne i spore wahnięcia w funkcjonowaniu ciała kobiety, a przede wszystkim w jej płodności. W tym czasie jej organizm jest nadal zdolny do zapłodnienia. Dzieje się tak dlatego, że w okresie premenopauzy w jajnikach znajduje się mniejsza liczba pęcherzyków, które dodatkowo są bardziej odporne na działanie hormonu folikulotropowego (FSH). Pobudza on syntezę estrogenów, dzięki czemu dojrzewają pęcherzyki Graffa. Jego stężenie we krwi uzależnione jest od fazy cyklu miesiączkowego kobiety i ma ogromne znaczenie dla jego regulacji. W związku z tym, że podczas premenopauzy w jajnikach znajduje się mniejsza ilość receptorów FSH, przysadka mózgowa zaczyna zwiększać jego wydzielanie i macica rozpoczyna produkowanie śluzu płodnego. Jego obecność sprzyja zapłodnieniu – jest przyjazny dla plemników i pobudza ich motorykę. Nie oznacza to jednak, że w okresie premenopauzalnym kobieta jest bardziej płodna. Należy pamiętać, że najważniejsza jest owulacja, w trakcie której uwalniana jest komórka jajowa gotowa do zapłodnienia. Tymczasem podczas premenopauzy kobieta ma coraz częściej cykle bezowulacyjne, ponieważ z wiekiem zmniejsza się tzw. rezerwa jajnikowa, czyli liczba komórek jajowych nagromadzonych w organizmie. Żeby ją sprawdzić, warto wykonać badanie o nazwie AMH.

Czy podczas menopauzy można zajść w ciążę?

Menopauza dla większości kobiet jest trudnym okresem w życiu, chociażby dlatego, że towarzyszy jej uczucie utraty kobiecości. W dodatku pojawiają się wtedy nieprzyjemne dolegliwości, takie jak częste zmiany nastroju, uczucie gorąca, zmęczenie, złość lub gniew oraz nadmierne pocenie się. Ważne jest, aby w tym okresie zadbać o zdrowie psychiczne i aktywność fizyczną. A co z zajściem w ciążę? Jeśli kobieta nie miesiączkuje lub miesiączkuje nieregularnie, nie oznacza to, że ma bezowulacyjne cykle. Dlatego zrezygnowanie z antykoncepcji w trakcie menopauzy niesie za sobą pewne ryzyko zajścia w ciążę. Aby mieć bezwzględną pewność, że poczęcie nie jest możliwe, kobieta może wykonać badania krwi pod kątem poziomu hormonu FSH, który jest odpowiedzialny za płodność oraz cykl owulacyjny.

Ryzyko późnej ciąży

Choć zajście w ciążę w okresie premenopauzalnym lub menopauzalnym jest nadal możliwe, poczęcie w późnym wieku niesie za sobą pewne ryzyko. Po pierwsze, wiąże się z wysokim prawdopodobieństwem poronienia. Po drugie, ciąża w późnym wieku zwiększa ryzyko wystąpienia anomalii chromosomowych u dziecka, na przykład zespołu Downa, Edwardsa, Marfana lub achondroplazji. Większość tych chorób rozpoczyna się w komórce jajowej przed poczęciem lub w jego trakcie. Choć nadal nie wiadomo, co dokładnie powoduje nieprawidłowy podział komórek, zmiana najczęściej wynika z faktu, że coraz starsze kobiety rodzą dzieci. Wraz z wiekiem wzrasta także ryzyko komplikacji okołoporodowych, które kończą się cesarskim cięciem lub koniecznością użycia kleszczy podczas porodu.

Aby mieć pewność, że dziecko jest zdrowe, warto wykonywać badania prenatalne w ciąży. Dzięki nim można wykluczyć wiele anomalii płodu. Badania prenatalne można podzielić na inwazyjne i nieinwazyjne. Amniopunkcja należy do pierwszej grupy i polega na nakłuciu powłok brzusznych i pobraniu płynu owodniowego z macicy w celu zbadania komórek rozwijającego się dziecka. Do badań nieinwazyjnych można zaliczyć test PAPP-A lub SANCO, który wykonuje się z krwi.

Autor: Marta Skrzypek

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia

A. Lewiński, Menopauza bez tajemnic, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2006.
G. H. Grębowicz, Sytuacje kliniczne w położnictwie, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2022.