Zmiana w konsystencji, częstości oddawania lub kolorze stolca jest częstą przyczyną wizyt w gabinecie lekarskim. Zielony stolec może występować fizjologicznie, np. w przypadku noworodków w pierwszych dniach życia, lub być objawem poważnych schorzeń. Dowiedz się, z czego może wynikać zielone zabarwienie kału.
Defekacja – co to jest?
Defekacja jest złożonym, fizjologicznym procesem, polegającym na wydalaniu stolca z przewodu pokarmowego przez odbyt. Do jej prawidłowego przebiegu niezbędne są współpraca układu pokarmowego, nerwowego, a także właściwe działanie mięśni szkieletowych. Częstość oddawania kału jest zależna od wielu czynników – diety, stosowanych leków, aktywności fizycznej, wieku, ale zwykle wynosi około 1–3 razy na dobę.
W okresie noworodkowym, niemowlęcym i we wczesnym dzieciństwie akt defekacji zachodzi niezależnie od woli dziecka. Z czasem nabiera ono umiejętności kontrolowania procesu oddawania stolca oraz uczy się, w jakich warunkach defekacja jest akceptowalna społecznie. Wiek tzw. odpieluchowania może się różnić osobniczo i często zależy od szybkości rozpoczęcia treningu czystości przez opiekunów.
Stolec – jak powinien wyglądać?
Defekacja jest niezbędna do wydalenia niestrawionych resztek pokarmowych oraz produktów metabolizmu w formie stolca. W prawidłowym kale znajdują się również bakterie oraz złuszczone komórki błony śluzowej przewodu pokarmowego. Skład stolca jest inny u każdej osoby, także w zależności od masy ciała, ilości dostarczanego pokarmu oraz stosowanej diety. Uważa się, iż przeciętna zawartość wody w kale wynosi 75% jego masy.
Próby sklasyfikowania wyglądu stolca doprowadziły do opracowania bristolskiej skali uformowania stolca, dzielącej go na 7 typów. Stanowi ona ułatwienie podczas zbierania wywiadu z pacjentem oraz odnotowywania informacji na temat jego wypróżnień w dokumentacji. Za prawidłowy kolor stolca uważa się barwę od jasno- do ciemnobrązowej. W przypadku wątpliwości co do konsystencji lub jego zabarwienia należy skonsultować się z lekarzem, który po badaniu podmiotowym i przedmiotowym (w tym badaniu per rectum – palcem przez odbyt) podejmie decyzję dotyczącą konieczności wykonania badań dodatkowych. W niektórych sytuacjach (np. stwierdzenia obecności krwistoczerwonego lub smolistego stolca) może podjąć decyzję o skierowaniu chorego do szpitala celem pilnej diagnostyki w kierunku krwawienia z przewodu pokarmowego.
Co może oznaczać obecność zielonego stolca?
Przyczyną zielonego zabarwienia stolca może być wysoka zawartość w diecie niektórych składników, dlatego tak istotne znaczenie w diagnostyce ma dokładne zebranie wywiadu lekarskiego. Do produktów, które mogą powodować zielony kolor kału, należą m.in. warzywa o zielonych liściach, np. sałata i szpinak. Nie należy również zapominać o sztucznych barwnikach, dodawanych do wielu produktów spożywczych, często w nadmiernych ilościach.
Obecność zielonego stolca może wynikać z przyspieszonego pasażu jelitowego. W warunkach prawidłowych w trakcie przesuwania się treści jelitowej zmianie ulega kolor żółci, wydzielanej do dwunastnicy z dróg żółciowych. W przypadku biegunki obserwuje się czasami zielonkawe zabarwienie stolca. Może być ona skutkiem infekcji (wirusowej lub bakteryjnej, w tym zakażenia pałeczkami Salmonella), przewlekłej choroby jelit, a nawet nadmiernego przyjmowania środków przeczyszczających.
Zielony stolec – jakie badania wykonać?
Diagnostyka przyczyny zielonego zabarwienia stolca opiera się na szczegółowym badaniu podmiotowym, przedmiotowym i badaniach dodatkowych. Należą do nich:
- badanie ogólne kału – jest podstawowym narzędziem diagnostycznym w przypadku występowania zmiany koloru stolca na zielony. Ocenia się w nim podstawowe parametry, takie jak: barwa, konsystencja, zapach, i odczyn pH. Będąca elementem badania ocena mikroskopowa pozwala na stwierdzenie obecności resztek pokarmowych w przypadku przyspieszonego pasażu treści w jelitach,
- badanie mikrobiologiczne (posiew) kału – ma na celu wykrycie zakażenia przewodu pokarmowego i w razie wykazania obecności patogennych bakterii określenie ich wrażliwości na antybiotyki.
Wyniki badań powinny być zawsze interpretowane przez lekarza prowadzącego, który w razie potrzeby skieruje na dalsze badania lub włączy odpowiednie leczenie.
Zielony stolec u noworodka – sprawdź, czym jest smółka
Zjawiskiem całkowicie normalnym, choć często powodującym stres u świeżo upieczonych rodziców, jest obecność zielonkawego stolca u noworodków w pierwszych dniach życia. Ten pierwszy oddany w życiu pozapłodowym stolec jest nazywany smółką i jest zwykle wydalany przez pierwsze 24–48 godzin życia noworodka lub trochę później u dzieci urodzonych przedwcześnie. Smółka może mieć zielony, żółty lub brązowy kolor. Brak jej oddania przez noworodka urodzonego w terminie w pierwszych dniach życia stanowi wskazanie do diagnostyki w kierunku niedrożności jelit.
Autor: lek. Agnieszka Żędzian
Bibliografia
- Rose C. i in., The Characterization of Feces and Urine: A Review of the Literature to Inform Advanced Treatment Technology, “Critical Reviews in Environmental Science and Technology”, 2015, dostęp online: wrzesień 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4500995/.
- Mawer S., Alhawaj A., Physiology, Defecation, “StatPearls”, 2021, dostęp online: wrzesień 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK539732/.
- Skelly C., Zulfiqar H., Sankararaman S., Meconium, “StatPearls”, 2021, dostęp online: wrzesień 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK542240/.
